DeepSeek’in ardından Çin’de yapay zeka devrimi dikkat çekici bir şekilde gelişiyor.

Çin’in yapay zekâ devriminin merkezi, Zhejiang eyaletinin teknolojiyle dolu başkenti Hangzhou’nun sakin banliyösü Liangzhu’da yoğunlaşıyor. Yaklaşık M.Ö. 3300 yılına dayanan arkeolojik buluntularla tanınan bu bölge, artık Çin’in teknolojik geleceğinin simgesi haline geldi. Ülkenin dört bir yanından gelen yatırımcılar, yazılım mühendisleri, uygulama geliştiriciler ve girişimciler burada bir araya geliyor.

Geçtiğimiz altı ay içinde, pek tanınmayan bir girişim olan DeepSeek, Batı’daki dev makinelerin maliyetinin çok altında eğitim almış, etkileyici bir yapay zekâ modeli ile dikkatleri üzerine çekti. Kurucusu, Liangzhu’ya yakın olan Zhejiang Üniversitesi’nde eğitim alan birisi. Bu bölge artık, Çin’in Amerikan yapay zekâ ekosistemine alternatif yaratma çabalarının merkezi haline geldi.

Son bir ay içerisinde, Çinli üç farklı laboratuvar dünya standartlarında büyük dil modelleri geliştirdi. Liangzhu’daki bir kafede konuşan Sam Hu, daha önce Tencent’te ve çeşitli ulaşım girişimlerinde çalışmış ve geçen yıl bir yapay zekâ temsilcisi kurmak için yola çıktığını belirtiyor. Zamanlamasının mükemmel olduğunu ifade ediyor: “Artık deneme yanılmanın maliyeti daha düşük.”

Yatırımda artış: Deneyimden uygulamaya geçiş

Morgan Stanley’in 2024’e dair öngörülerine göre, Çin’in yapay zekâ sektörü 3,2 milyar dolardan 2030 yılına kadar 140 milyar dolara yükselebilir; yapay zekâ ile bağlantılı altyapı ve bileşen tedarikçileri eklendiğinde bu rakam 1,4 trilyon dolara ulaşacak.

Geçen yılın haziran ayında, Gartner’ın araştırdığı Büyük Çin bölgesindeki şirketlerin sadece yüzde 8’i üretken yapay zekâ kullanıyordu. Ancak on iki ay sonra bu oran yüzde 43’e yükseldi.

DeepSeek’in etkisi sadece teknolojik bir sıçrama sağlamakla kalmadı, aynı zamanda Çin’in yapay zekâ yaklaşımını da köklü bir şekilde değiştirdi. Model geliştiricileri arasındaki yoğun rekabet yerine, teknolojinin iş dünyasında, kamu hizmetlerinde ve toplumsal alanda nasıl kullanılacağına dair yeni bir perspektif sunmaya başladı. Çin’in yapay zekâyı yaygınlaştırarak Amerika’yı geçebileceğine inananların sayısı her geçen gün artıyor. Bir erken dönem yatırımcısı, “Benim için mesele modelin en büyüğü değil, uygulamanın en etkili olanıdır.” diyor.

Devletin bu dönüşümle aynı yönde hareket etmesi süreci hızlandırıyor. DeepSeek’in kurucusu Liang Wenfeng ile Devlet Başkanı Şi Cinping’in el sıkışması, ülke genelinde televizyonlarda yayınlandığında, halkın dikkatini çekti.

Torunlarının tavsiyesiyle sohbet robotlarını denemek isteyen büyükanneler ve dedeler, Çin’in yapay zekâ ilgisinin simgesi haline geldi.

Eğitim alanındaki çalışmalarıyla bilinen Louis Dong, bu ilginin hızla çocuklara yönelik yapay zekâ kurslarına dönüştüğünü ifade ediyor. Şu anda, şirketlerin hedefi, belirli endüstrilere odaklanmış uygulamalar geliştirmek.

Teknoloji gelişiyor, verimlilik henüz yeterli değil

Accenture’ın yakın tarihli bir araştırmasına göre, Çin’deki şirketlerin yüzde 46’sı üretken yapay zekâyı geniş oranda entegre etti, fakat sadece yüzde 9’u belirgin bir verimlilik veya kâr artışı elde etti.

Bu durumun geçici olduğunu düşünen yapay zekâ yöneticileri, teknolojinin hâlâ erken aşamalarda olduğunu vurguluyor.

Yizhi Intelligence’ın teknoloji direktörü Jiang Xinghua, kozmetik markaları için yapay zekâ destekli canlı yayın sunucuları ve mobilya mağazaları için müşteri hizmeti çözümleri sağladıklarını belirtip, müşterilerin hatalara daha hoşgörülü hale geldiğini ifade ediyor.

Çin’in kendi yapay zekâ modellerini geliştirme çabaları, Amerika’nın ileri düzey yapay zekâ çipleri ihracatına getirdiği yasaklar nedeniyle zorlanıyor. Nisan ayında, dönemin Amerikan Başkanı Donald Trump, Nvidia’nın özel olarak zayıflatılmış H20 çiplerinin Çin’e sevkiyatını yasakladı.

Bu çipler eğitim için uygun olmasa da, modelleri çalıştırmak için oldukça elverişliydi. Temmuz ayında bu karar geri çekildi fakat hâlâ politik belirsizlikler devam ediyor.

Buna rağmen, Çin’deki yapay zekâ gelişimi bu tür dalgalanma ve belirsizlikleri aşarak ilerlemeye devam ediyor.

Geçtiğimiz ay Şanghay’da düzenlenen Çin tarihinin en büyük yapay zekâ konferansında konuşan MiniMax yöneticisi Yan Junjie, “En iyi modellerin çıkarım maliyeti önemli ölçüde düştü.” dedi ve önümüzdeki yıl veya iki yıl içinde bu maliyetin daha da azalmasını öngördü.

Jiang, Amerikan yapay zekâ modellerine erişimin kısıtlı olduğunu fakat yerli açık kaynaklı modellerin hızla geliştiğini de vurguladı.

Devlet desteği, yerel yönetimlerin rekabeti

Devlet, yalnızca yapay zekâ geliştirmeyi değil, aynı zamanda talebi de teşvik ediyor. Nisan ayında gerçekleştirilen yapay zekâ çalışma oturumunda Şi Cinping, Çin’in “juguo tizhi youshi” yani “tüm ülkenin seferber olduğu sistematik, devlet destekli avantaj” anlayışını vurguluyor.

Yerel yönetimler bu tür üst düzey mesajlara duyarlılık göstererek, yapay zekâyı büyümenin yeni alanı olarak görmeye başladı.

Hangzhou merkezli Rokid şirketi, yapay zekâ destekli gözlükleri için bölge hükümetine destek talep etti ve bu başvurudan yalnızca sekiz dakika sonra 3 milyon yuan (yaklaşık 420 bin Amerikan doları) tutarında ödeme aldı.

Ülke genelinde konut desteklenmesinden hesaplama gücüne, açık kaynaklı modellerin özel sektörün ihtiyaçlarına göre uyarlanmasına kadar birçok alanda teşvikler sağlanıyor. Devlet kendisi de önemli bir müşteridir.

Rokid’in gözlükleri devlet müzelerinde turlar için kullanılırken; enerji şirketleri bu gözlükler sayesinde iletim hatlarındaki arızaları tespit ediyor.

Pekin’deki Haidian bölgesi de teknoloji üniversiteleriyle tanınmaktadır. Bu bölgede yapay zekâ destekli yazılımlarla öğretmenlerin ders hazırlamalarına yardımcı olunuyor.

Jiangxi eyaleti ise yapay zekâyı nadir toprak elementleri ve seramik endüstrisine entegre etmeye çalışıyor. Tsinghua Üniversitesi’nden Shen Yang, geçen yıla göre bu yıl iki kat daha fazla devlet kurumu ile danışmanlık yaptığını ifade ediyor.

Herkesin sorduğu klasik soru ise şu: “Yapay zekâyı nasıl kullanabiliriz?”

Aşırı heves, zamanında risk

Devletin ve yatırımcıların hızlı bir şekilde atılım yapması her zaman faydalı olmayabiliyor.

Jefferies yatırım bankası analistlerine göre, insansı robotlara olan ilgi bir balon oluşturma riski taşımaktadır.

Bu tür robotlar, hükümetin bu yılki çalışma raporuna “bedenli yapay zekâ” başlığıyla dahil edilmiştir. Yerel yönetimler bu alanda birbirleriyle yarışırken, bu robotların ticari olarak ne zaman kullanıma uygun hale geleceği belirsizliğini koruyor.

Bazı uygulamaların aşırı iyimserlikten kaynaklanarak risk oluşturabileceği ifade ediliyor. Nisan ayında Tsinghua Üniversitesi araştırmacıları, DeepSeek kullanan 300’den fazla hastanenin “fazla hızlı, fazla erken” hareket ettiğini ve bunun yanlış teşhislere yol açabileceğini belirtti.

Temmuz ayında başka bir araştırma grubu, hastanelerde yapay zekânın güvenli ve sorumlu bir şekilde kullanılması gerekliliğinin altını çizdi.

Şi Cinping, geçtiğimiz ay yapay zekâ, hesaplama gücü ve elektrikli araçlar gibi konulardaki ilgi nedeniyle yerel yönetimlere şu soruyu yöneltmişti: “Bütün eyaletlerin bu alanlarda endüstri geliştirmesi gerekli mi?”

Çoğu kişi bu sorunun yanıtının hayır olduğunu bilse de, şu anki bu ilgi, Çin’in yapay zekâ lokomotifinin doğru yolda ilerlemesi için önemli bir motivasyon kaynağı olmaya devam ediyor.