En yoksul 75 ülke borç içinde: Çin’e rekor ödeme gerçekleştirecekler

Avustralya merkezli düşünce kuruluşu Lowy Enstitüsü tarafından yayımlanan yeni bir rapor, 2025 yılı itibarıyla bazı ülkelerin Çin’e toplam 22 milyar dolarlık borç ödemesi gerekeceğini ortaya koydu. Bu miktar, söz konusu enstitünün hesapladığı 35 milyar dolarlık toplam borç ödemesinin önemli bir bölümünü teşkil ediyor.

Raporda, “Bu on yılın geri kalanında, Çin, gelişmekte olan dünya için bir bankacıdan ziyade bir borç tahsildarı rolü üstlenecek” ifadesi dikkat çekiyor. Çin’e yapılacak olan yüksek geri ödemeler, bu ülkelerde sağlık, eğitim ve iklim değişikliğiyle mücadele gibi alanlarda ayrılan yerel bütçeler üzerinde ciddi bir baskı oluşturmakta.

Guardian’da yer alan habere göre; söz konusu borçların büyük bir kısmı, Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in imzasıyla küresel altyapı yatırımlarını hedefleyen Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) kapsamında verilen kredilerden oluşuyor. BRI, okullar, köprüler, hastaneler, otoyollar ve limanlar gibi çok çeşitli ulusal projelerin finansmanını sağlıyor.

Kredi akışı, Çin’i 2016 yılı itibarıyla Batılı kredi verenlerden daha fazla yıllık 50 milyar doları aşan ikili bir kredi sağlayıcısı konumuna getirdi. BRI projesi, özellikle diğer devlet destekli yatırımlardan veya özel sektörden finansman bulmakta zorlanan gelişmekte olan ülkelere odaklanmış durumda.

Ancak bu uygulama, Çin’in etkisi ve kontrolü hakkında kaygılara yol açtı; bazı eleştirmenler Pekin’in alıcı ülkeleri ödeyemeyecekleri borçlarla tuzağa düşürdüğünü iddia ediyor.

Çin hükümeti ise bu suçlamaları reddediyor ve borç alan ülkeler, Çin’in daha güvenilir bir ortak olduğunu ve alternatif kaynaklardan kredi bulamadıklarında önemli finansman sağladığını savunuyor.

Lowy Enstitüsü raporunda, bu yıl içerisinde Çin’e yapılacak rekor düzeydeki borç ödemelerinin “politik baskı aracı” olarak kullanılabileceğine dikkat çekiliyor. Ayrıca, Trump yönetiminin dış yardımlarda yaptığı büyük kesintilerin mevcut durumu daha da zorlaştırdığına vurgu yapılıyor.

Rapora göre, Çin, Honduras, Nikaragua, Solomon Adaları, Burkina Faso ve Dominik Cumhuriyeti gibi ülkelerine de büyük ölçekli yeni krediler sağladı. Bu ülkelerin tamamı, son 18 ay içinde diplomatik ilişkilerini Tayvan’dan Pekin’e yönlendirmiş durumda.

Çin, ayrıca Pakistan, Kazakistan, Laos ve Moğolistan gibi stratejik ortaklarına ek olarak, Arjantin, Brezilya ve Endonezya gibi kritik maden ve metal üreticisi ülkelere de finansman sağlamaya devam ediyor.

Bu durum, Çin’i zor bir duruma sokuyor. Bir yandan, savunmasız ülkelerde sürdürülemez borçların yeniden yapılandırılması için diplomatik baskılar söz konusu; diğer yandan, kendi ekonomik yavaşlaması nedeniyle kredileri geri çağırma yönünde içsel baskılarla karşılaştığı bildiriliyor.

Guardian’ın aktardığına göre; Çin, BRI programına dair pek az veri paylaşıyor ve Lowy Enstitüsü’nün tahminlerinin, Dünya Bankası verilerine dayansa da, Çin’in toplam kredi hacmini tam olarak yansıtmadığı kaydediliyor. 2021 yılında AidData, Çin’in yaklaşık 385 milyar dolarlık “gizli borç” alacağına dair bir tahminde bulunmuştu.