Irak-Türkiye petrol boru hattı yeniden hayata geçirilebilir.

Amerika Birleşik Devletleri ile Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) arasında gerçekleştirilen enerji anlaşmaları, Erbil ve Bağdat arasındaki olası bir uzlaşının Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden işlevselliğine katkıda bulunabileceği yönünde yorumlara neden oldu.

IKBY Başbakanı Mesrur Barzani, Washington’daki temasları sırasında HKN Energy ve Western Zagros ile toplamda 110 milyar dolarlık enerji anlaşmalarına imza attığını duyurdu.

Ancak Irak merkezi hükümeti, doğal kaynakların tüm Irak halkına ait olduğu ve yatırım kararlarının yalnızca Bağdat tarafından alınabileceğini belirterek, söz konusu anlaşmaları geçersiz ilan etti. IKBY ise bu anlaşmaların yasal dayanağının olduğunu savunuyor.

Uzmanlar, bu enerji anlaşmalarının bölgedeki arz güvenliği ve ABD-IKBY ilişkileri açısından kritik öneme sahip olduğunu, ayrıca Bağdat-Erbil müzakerelerini hızlandırıp Irak-Türkiye petrol boru hattının yeniden işlevsel hale gelmesine imkan tanıyabileceğini ifade ediyor.

ENERJİ HATTI 2003’TEN BERİ GERİLİM YARATMAKTA

Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle birlikte Irak’ta yeni bir siyasi dönem başlamış ve IKBY’nin tek taraflı imzaladığı enerji anlaşmaları ile bütçe payı gibi sorunlar uzun süredir Erbil ve Bağdat arasında gerilim yaratıyor.

Irak Yüksek Federal Mahkemesi, 2022 yılında IKBY’nin kendi petrol ve gaz yasasının anayasa ile çeliştiğine ve petrol gelirlerinin Bağdat’a iletilmesi gerektiğine karar verdi. Bu karar, IKBY’nin enerji sektöründe ciddi kayıplara yol açtı.

Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı 2023 yılı itibarıyla operasyonel hale gelse de, Erbil ve Bağdat arasındaki uyuşmazlıklar nedeniyle sevkiyatların başlaması gecikti, bu da bölgede yaklaşık 20 milyar dolarlık bir kayba yol açtı.

OLASI BİR UZLAŞI, ENERJİ SORUNLARINI ÇÖZEBİLİR

Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Irak Çalışmaları Araştırmacısı Sercan Çalışkan, AA muhabirine yaptığı değerlendirmelerde, ABD ile IKBY arasındaki anlaşmalar sonrasında Erbil ve Bağdat arasında sağlanabilecek bir uzlaşının, diğer enerji sorunlarının çözümüne yardımcı olabileceğini belirtti.

Çalışkan, Kerkük-Ceyhan Petrol Boru Hattı üzerinden ihracatın yeniden başlamasının Türkiye açısından büyük önem taşıdığını vurgulayarak, “Bu bağlamda, taraflar arasında enerji paylaşımı ve ihracat altyapısını düzenleyen bir uzlaşmanın sağlanması, Bağdat-Erbil müzakerelerinin hızlanmasına ve teknik sürecin yeniden işlevselleştirilmesine olanak tanıyabilir.” dedi.

Eğer taraflar arasında bir uzlaşı sağlanırsa, Türkiye’nin Irak’taki taraflar arası sorunların çözümünde ve istikrarın desteklenmesinde sürdürülebilir bir pozisyonda olması bekleniyor. Bunun yanında Türkiye üzerinden yapılacak petrol ihracatının yeniden başlaması, enerji güvenliği açısından büyük önem taşıyor.

Çalışkan, bölgedeki krizlerin çözümünün Türkiye için enerji güvenliğinin yanı sıra bölgesel istikrarın korunması açısından da önemli olduğunu dile getirerek, şunları ekledi:

“Türkiye-Irak ilişkilerinde hedeflenen 30 milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşmak, bunun yanı sıra siyasi, teknik ve kurumsal uyumun sağlanmasına da bağlıdır. Ayrıca Kalkınma Yolu Projesi gibi büyük ölçekli stratejik projelerin hayata geçirilebilmesi için Irak’ın iç siyasi istikrarının sağlanması Türkiye için önemli bir kazanım olacaktır.”

BÖLGENİN ENERJİ GÜVENLİĞİNE DAHİL KRİTİK UNSURLAR

Avrupa Enerji Güvenliği İnisiyatifi Murahhas Üyesi Alberic Mongrenier, ABD ve IKBY arasındaki anlaşmaların bölgenin enerji güvenliği açısından önem taşıdığını ifade ederek, “Bu sahaların geliştirilmesi gaz üretimini artırabilir ve elektrik üretiminde çarpan etki yaratabilir. Hatta Irak’ın diğer bölgelerine elektrik satışını bile mümkün kılabilir.” dedi.

Mongrenier, 110 milyar dolarlık yatırımın bölgeye duyulan güvenin bir göstergesi olduğunu ve bu durumun daha fazla yabancı yatırımcıyı çekebileceğini belirtti.

Merkezi hükümetin anlaşmaları tanımamasının, Türkiye üzerinden yapılacak petrol ihracatına ilişkin müzakereleri zora sokabileceğini kaydeden Mongrenier, “Anlaşmaların iptali, yatırımcı güveninin zedelenmesine ve bölgenin enerji güvenliğinin tehlikeye girmesine sebep olabilir.” değerlendirmesini yaptı.

IRAK-TÜRKİYE BORU HATTI ANLAŞMASI YENİLENEBİLİR

Middle East Economic Survey (MEES) Dergisi Körfez Uzmanı Yesar Al-Maleki, Bağdat’ın anlaşmaları reddetmesinin ardında, Erbil ile kapsamlı bir enerji mutabakatı sağlanamamasının yer aldığını belirtti.

Al-Maleki, 2010’da revize edilen Irak-Türkiye Boru Hattı Anlaşması’nın bu yıl sona ereceğini hatırlatarak, “Bu durum, hattın yeniden düzenlenmesine olanak tanıyabilir. Ayrıca, Irak’ta 11 Kasım’da gerçekleştirilecek olan parlamento seçimleri ile doğrudan ilişkili. Seçimler öncesinde veya sonrasında hükümet oluşumuna yönelik geniş kapsamlı bir siyasi uzlaşma sağlanabilir.” ifadelerini kullandı.

Türkiye ile Irak arasında Kerkük-Yumurtalık Ham Petrol Boru Hattı Anlaşması’nın ve ona bağlı protokollerin yenilenmesi amacıyla 19 Eylül 2010’da bir değişiklik anlaşması imzalanmıştı.