Özellikle borsa merkezli mecralarda çokça duyduğumuz manipülatör kelimesinin etimolojik kökeni; Fransızca manipuler’den gelmektedir. Anlam olarak “elle düzenlemek, el aleti kullanmak” fiilinden türetilmiştir. Bu fiil ise Latince manipulus “ele sığan şey” isimden türetilmiş fiilidir. Manipulus Latince manus “el” ve yine Latince plēre “doldurmak” fiillerinin bileşimiyle elde edilmiştir. Bundan dolayı elle yapılan şeylere manuel denir. Özellikle arabalar vites türü olarak otomatik ve manuel olarak ayrılır. (Bu bilgilerin konumuzla ne bağlantısı var? Sorusu aklınıza gelebilir. Bir kavrama yüklenen anlamımın zihinde kalıcı olması ve o kavram üzerinden üretilen konuları kolay anlamanın yolu kavramların etimolojik kökenlerine vakıf olmaktan geçer onun için böyle ayrıntılı bilgi verdiğimizi bilelim.).
Bu açıklamalardan hareketle; manipüle etmek nedir? ve manipülatör kimdir? Sorularına kısaca cevap verelim.
Manipüle etmek (manipülasyon); Türkçede ‘yönlendirme ve etkileme’ anlamlarında kullanılmaktadır. Kelimenin kökenine bakıldığında “elle düzenleme” anlamının bir anlam genişlemesine uğrayarak elde edilmiş olan Manipülasyon kavramına ulaşıyoruz. Bir kişinin düşüncelerini, duygularını, algılarını, davranışlarını başka bir kişi, grup ya da dini, siyasi, ekonomik amaca yönelik hareket eden organize olmuş topluluk tarafından yönlendirme veya kontrol etme amacını taşıyan her davranışı ifade eden kavram manipülasyondur. Bu kavram, kişiyi kandırmak, etkilemek veya bir durumu yönlendirmek için bilinçli olarak sarf edilen organize olarak ortaya konan düşünsel veya davranışsal eylemleri anlatmada kullanılır. Manipülasyon, çok çeşitli şekillerde gerçekleşebilir ve gerek bireysel gerekse toplumsal olarak manipülasyonlar olabilir. Bireysel manipülasyonların başında duygusal manipülasyon gelirken, toplumsal manipülasyonların başında ise ekonomik manipülasyon gelmektedir. Günümüzde toplum mühendisliği yapan ve 3. Dünya ülkelerini yönetmeye çalışan hegamon sömürgeci güçler ekonomik manipülasyonların yanında; dini, siyasi, kültürel manipülasyonları çokça kullanmaktadır. Özellikle ülkemizde yakın zamanda şahit olduğumuz gezi olayları, fetö hareketi, göçmenlere karşı ortaya konan, toplumsal düzen ve huzuru bozan halk hareketleri bu manipülasyonlara en güzel örneklerdir. Manipülasyon kişilerin ve toplumların duygusal yönlerini, duyarlılıklarını (hızlı tepki veren toplumsal sinir uçlarını) kullanarak onların hislerini, düşüncelerini ve davranışlarını etkileyebilmeyi içerir. Manipülasyon sonucu ortaya çıkan illegal toplumsal tepkiler legalmiş gibi gösterilmek için sivil itaatsizlik olarak adlandırılır.
Günümüzde insanları etkilemek için çok organize bir şekilde yapılan manipülasyon adımları; yapay bir olay üzerinden üretilen yapay algılar ve algıdan olguya giden bir süreçte cereyan etmektedir. (asparagas, yalan haber ve sosyal medya platformlarını kullanarak oluşturulan dezenformasyonlar bu sürç içindedir.). Aynı zamanda bilgi manipülasyonu çok da çok yaygındır. Bilgi manipülasyonu; manipülasyon yapılacak alanda bilgi akışını kontrol etmek veya internet ortamı, X, Instagram, vb. mecralarda belirli bir perspektifi güçlendirmek amacıyla paylaşımları (doğru bilgiyi) seçici bir şekilde sunmak veya değiştirmek anlamına gelir. Propaganda, medya manipülasyonu ve sahte haberler, bilgi manipülasyonunun örnekleridir. Ülkemizde son dönemde gerçekleşen seçimlerde bilgi manipülasyonu inanılmaz şekilde üst seviyede kullanılmış ve her siyasi kesimden kayda değer başarılı hizmetleri olmamasına rağmen seçimi kazanan adaylar olmuştur. Özellikle kifayetsiz muktedir bürokratlar, manipülasyon ustalıkları sayesinde kendilerini atayan iradeyi çok güzel etkilemektedirler.
Bu açıklamalara bağlı olarak, manipülasyonun en çok kullanıldığı alan denetim yetersizliği olan borsalar olduğu açıkça görülebilir. Ülkemizde 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK’ nın) 107. maddesinde borsa manipülasyonu sermaye piyasası dolandırıcılığı olarak tanımlanmıştır. Borsalarda iki tür manipülasyon vardır.
- İşlem temelli manipülasyon
- Bilgi bazlı manipülasyon
Bu manipülasyonları borsa üstatları çok daha iyi bildiği için burada sadece değinmekle geçeceğim. Yalnız ky’nin bu iki hususta çok uyanık olması gerektiğini ayrıca vurgulamak istiyorum, (Lütfen her hıyarım var diyene bir avuç tuz ve bir tas su ile koşmayın.).
Manipülasyonu planlayıp, organize edip gerçekleştiren kişilere ya da gruplara manipülatör denir. Manipülatörlerin amacı, insanları kandırarak kendi amaçları doğrultusunda çıkar elde etmektir. Manipülatörler doğrudan doğruya yalan söylemezler, ancak kullanımı ve geçerliliği yüksek iletişim araçlarını çok iyi kullandıkları için gerçeği amaçları doğrultusunda çarpıtırlar. İçinde çok az doğru olan yalanları bir illüzyonist edasıyla insanlara servis ederler. Bu illüzyonun etkisine giren, önceki yazımızda bahsettiğimiz diplomalı cahiller ve tamahkârlar farkında olmadan bu manipülatörlerin hizmetine girerler. Özellikle borsada bir manipülatörle tamahkâr çok güzel anlaşır. Ama iş kazın cücüğünü saymaya gelince tamahkâr ağlamaya başlar.
Manipülatörlerin birçok özelliği vardır. Bu özelliklerin içinde ikisinin çok ciddi psikolojik, toplumsal ve akademik temeli vardır.
- Süreç Yönetimi (Process Managemen)
- Beklenti Yönetimi (Expectation Management)
Bu haftaki meşguliyetimizden dolayı bu özellikleri bir sonraki yazımızda açıklayacağız.
Gelecek hafta yazımıza temel oluşturması için Afyonkarahisar ilimizde çok kullanılan bir ata sözü ile bu hafta son noktayı koyalım.
“Sahtekâr ile tamahkâr çok iyi anlaşırmış.”
Müellif
NİGÂHBAN
Yorumlar kapalı.