Borsa Ormanı: Küçük Yatırımcı, Sazan ve Sansar

Borsa, ekonomideki ve siyasetteki gelişmeleri anında ölçen bir sistemdir. Panik, güven, umut ve beklenti gibi soyut kavramlar bile burada fiyatlanır. O yüzden borsayı izlerken, ülkenin ekonomik ve siyasi sağlığına, yatırımcının psikolojisine dair anlık röntgen alınır.  Borsa bir aynadır aslında. Ekonominin nabzını tutarken insan doğasının da en çıplak halini sergiler. Kimi yatırımcı sabırlıdır, küçük adımlarla ilerler; kimi ise heyecanla habere atlar, ne okuduğunu bilmeden alım yapar. Bir de fırsatçılar vardır; pusuda beklerler, diğerlerinin hatasını kâr hanesine yazmak ister.

Manipülatörlerin çerez yatırımcılarını tanıyalım
Küçük yatırımcı, genelde birikimini değerlendirmek ister. Portföy büyüklüğünün önemi yoktur. Kimisinin bin, kimisinin yüz bin, kimisinin de milyon liraları vardır borsada. Uzun vadeyi düşünür ama çoğu zaman kısa vadeli manipülasyonlara kurban gider. Bilgisi sınırlıdır. Yatırımlarına çoğu zaman bir tweetle, bir dedikoduyla karar verir. Borsanın inişli çıkışlı dünyasında bir yol arar ama çoğu kez başkalarının oyun planında piyon olur.

Sazan yatırımcı, heyecan ve cehaletinin vücut bulmuş halidir. Kripto piyasalarla ortaya çıkmışlardır. Ne teknik analiz bilir ne temel analiz. “Yarın tavan” denilen hisselere sorgusuzca atlar. Sosyal medyada gördüğü ekran görüntüsüyle ikna olur. Çoğu kez alırken kazanacağını zanneder, ama gerçek karın satarken kazanıldığını unutur. Bu basit gerçeği öğrenene kadar zarar eder. Yenilen kazıklardan elde ettiği tecrübe yanına kar kalır. 

Sansar yatırımcı, onlar bu sistemin en profesyonel oyuncularıdır. Bilgiye daha erken ulaşır, çünkü manipülatörle beraber hareket eder. “Küçük ve Sazan yatırımcıları nasıl hisseye çekerim?” sorusuna odaklanır. Çünkü onlar için önemli olan hisse değil, hisseye olan ilgi seviyesidir. Talebi görür, tweetlerde köpüğü şişirir de şişirir, zirvede satar. Telefon ve sosyal medya hesapları kapanır, ekran başında küçük ve sazan yatırımcıların panik satışlarını izlerken Yunan adalarında sakin sakin zevkle bir kahvesini içer. 

Bu üç yatırımcı profili, yalnızca bireysel tercihleri değil, piyasanın psikolojisini de şekillendirir. Çünkü borsa sadece finansal değil, aynı zamanda sosyal bir arenadır. Bilginin, psikolojinin ve sabrın yarıştığı bir oyun alanı. Eğer küçük yatırımcı, sabırla öğrenmeye devam ederse sazanlıktan sıyrılır; fırsatçının tuzaklarına karşı bağışıklık kazanır. Bilgiyle hareket eden, duygularını kontrol eden yatırımcı ne sazan olur ne de av. 

Bir çoğumuzun bildiği bir hikayedir; 

“Bir orman köyüne yardımcısı ile gelen adam (1.manipülatör), köylülere (küçük ve sazan yatırımcı) yakaladıkları her maymun için 10 dolar ödemeyi teklif eder. Köylüler, ormanda yakaladıkları her maymunu 10 dolar karşısında adama teslim ederler. Ancak ormanda maymun sayısı giderek azalır. Adam maymun başına verdiği fiyatı 20 dolara çıkarır. Köylüler yine bir miktar yakalar ve 20 dolar karşılığı adama maymunları teslim ederler. Maymun sayısı iyice azalır adamda teklifini 30 dolara çıkarır. Bir süre sonra ortada maymun kalmamıştır, ancak adam “bir süre şehirde olmayacağını yardımcısının (sansar yatırımcı) köyde kalacağını ve dönüşte yakalanan her maymun için 50 dolar vereceğini ilan eder. Adam gittikten bir süre sonra ortaya başka bir satıcı (2. Manipülatör) çıkar ve elinde yüzlerce maymun olduğunu ve tanesi 40 dolardan isteyene satabileceğini söyler. Köylüler borç harç, kapış kapış maymunları alır, nasılsa adam geldiğinde 10 dolar kar edeceklerini düşünür. Bir süre beklerler ama alıcı dönmemiştir, ama yardımcısı köydedir, gidip konuşmak isterler. Fakat ortada ne alıcı ne satıcı ne de yardımcısı yoktur. Ellerinde daha önce yakaladıkları kadar maymun varken paraları kalmamıştır.”