İsrail-İran gerilimi enflasyon-resesyon sorununu ve enerji krizini derinleştiriyor.

Orta Doğu’daki artan jeopolitik riskler, enerji fiyatlarını yükseltirken ABD’nin korumacı ticaret politikaları da küresel ekonomide resesyon ve enflasyon endişelerini artırıyor. Hürmüz Boğazı’nın kapanma olasılığı, kritik enerji hatlarının kesintiye uğraması ve ekonomik beklentilerin bozulması ile piyasalarda kaygı yaratıyor.

Geçtiğimiz hafta Cuma günü başlayan ve hâlâ devam eden İsrail-İran çatışması, enerji piyasalarında belirsizliği artırdı. İsrail’in, 13 Haziran’da İran’ın çeşitli şehirlerindeki nükleer tesisler ile ordu komuta merkezlerini hedef alan büyük çaplı hava saldırıları düzenlendiği bildirildi. İran, bu saldırılara misilleme olarak İsrail’e 370 balistik füze göndermekle yanıt verdi.

Artan jeopolitik risklerin Hürmüz Boğazı gibi stratejik enerji geçiş noktalarını etkileyebileceği göz önünde bulundurulduğunda, bu boğazın kapanması imalat sanayi dahil birçok sektörde küresel ölçekte tedarik sorunlarına sebep olabilecek ciddi bir tehlike olarak değerlendirilmeye başlandı. Basra Körfezi’nin Hint Okyanusu’na açıldığı Hürmüz Boğazı’ndan dünya petrolünün yaklaşık üçte biri geçmekte olup, sevkiyatlardaki olası aksamalar piyasalardaki fiyatlamaların merkezinde yer alıyor.

Geçtiğimiz hafta Brent petrolün varil fiyatı yüzde 11,1 artarak 73,7 dolar seviyesini aşarak haftayı tamamladı. Bu artış, 3 Ekim 2022 tarihinden bu yana kaydedilen en büyük haftalık yükseliş olarak dikkat çekti. Önümüzdeki günlerde fiyatlarda bir düşüş bekleniyor olsa da, çatışmanın uzaması ve Hürmüz Boğazı’nın kapanma ihtimali ekonomistler tarafından yakından radara alınmaya devam ediyor.

Avrupa Doğal Gaz Piyasası ve Merkez Bankası Tepkileri

İsrail-İran gerginliğinin etkileri Avrupa doğal gaz piyasasında da hissedilmeye başladı. Avrupa’daki en derin sanal doğal gaz ticaret noktalarından biri olan Hollanda merkezli TTF’de, Temmuz vadeli kontratlarda megavatsaat başı gaz fiyatı yüzde 3,2 artış ile 39,1 avroya yükseldi.

Konuya dair ilk resmi açıklama Almanya Merkez Bankası (Bundesbank) Başkanı Joachim Nagel tarafından yapıldı. Aynı zamanda Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Konseyi Üyesi olan Nagel, Frankfurt’ta gerçekleştirilen Avro Finans Zirvesi’nde, Orta Doğu’da gerçekleşen çatışmanın ekonomik etkilerinin henüz tahmin edilemeyeceğini belirtti. Uzun süreli ve ciddi bir çatışmanın petrol fiyatlarında kayda değer artışlara yol açabileceğini vurguladı. Bu tür artışların ekonomik görünüm üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceğini ifade etti.

Tarihsel Paralellikler ve 1973 Petrol Krizi

Analistler, jeopolitik faktörlerin enerji fiyatlarındaki artış üzerindeki etkisinin tarihsel paralellikler ile karşılaştırılabileceğini öne sürdü. 1973 yılında OPEC üyesi Arap ülkeleri, Yom Kippur Savaşı sırasında Tel Aviv’e destek veren ülkelere petrol ambargosu uygulamış ve bu durum fiyatların yaklaşık yüzde 400 artmasına sebep olmuştu. ABD ve Avrupa’da enerji krizleri yaşanmış, otoyollarda hız limiti düzenlemeleri yapılmış, alternatif enerji kaynaklarına yönelik arayışlar başlamıştı.

Uzmanlar, “1973 Yom Kippur Savaşı, 1979 İran Devrimi, 1980 İran-Irak Savaşı ve 1990 Körfez Savaşı” gibi olayların petrol fiyatlarının seyrinde kritik dönüm noktaları olduğunu ifade ediyor. Bu bağlamda, olası bir Hürmüz Boğazı krizi, salgın sonrası toparlanma sürecindeki dünya ekonomisinde büyük çapta sarsıntılara yol açabilir.