TCMB, petrol fiyatlarındaki değişimin enflasyona etkisini inceledi.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) resmi blogunda yer alan “Uluslararası Petrol Fiyatlarının Tüketici Fiyatlarına ve Cari Dengeye Yansımaları” başlıklı raporda, ham petrol fiyatlarının dalgalı bir yapıya sahip olduğu ve yıl içerisinde büyük değişimler gösterebildiği vurgulandı. Analizde, son haftalardaki gelişmelerin bu durumu desteklediği ve ham petrol fiyatlarında yaşanan ani yükselişlerin, makroekonomik göstergeler üzerinde olumsuz etkilere yol açabileceği ifade edildi.

TCMB Raporu

Bu analiz, TCMB’nin web sitesinde Başdanışman Eren Ocakverdi, Kıdemli Ekonomist Okan Eren, Ekonomist M. Koray Kalafatcılar ve Yardımcı Ekonomist Orhun Özel tarafından hazırlandı.

Raporda, son dönemlerde yükselen jeopolitik gerilimlerin ham petrol fiyatları üzerindeki etkileri yeniden ele alındı. Mayıs ayı başında 60 dolara kadar düşen Brent petrol varil fiyatının, gelişmeler sonrasında hızla artarak 80 dolara yaklaştığı belirtildi. Analizde, uluslararası fiyatların gerilimin azalmasıyla yeniden düşüş göstermesine rağmen, önceki seviyelere göre daha yüksek bir düzeyde kalmaya devam ettiği aktarıldı.

Tedarik süreçlerinde meydana gelebilecek aksaklıkların fiyat artışlarına yol açabileceği belirtilerek, bu durumun Türkiye ekonomisi açısından enflasyon ve cari denge üzerindeki olası etkileri sayısallaştırıldı.

Analizin İçeriği

Ham petrol fiyatlarının arz ve talep yönlü gelişmelerden etkilenen yüksek volatiliteye sahip olduğu ifade edilen raporda, “Geçmişe dönük verilere bakıldığında, ham petrol fiyatlarının yıllık ortalamaların önemli ölçüde dışına çıkabildiği görülmektedir.” denildi. Örneğin, 2022’nin başında 70 dolar seviyesinde bulunan Brent petrol fiyatlarının, jeopolitik olaylar neticesinde Mart 2022’de 128 dolara ulaştığı kaydedildi.

Türkiye’nin net ham petrol ithalatçısı konumunda olduğu bildirilen analizde, uluslararası petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların önemli makroekonomik etkileri olduğu vurgulandı. “Bu durumda, cari denge ve enflasyon ön plana çıkıyor. Ham petrol fiyatlarının artışı, akaryakıt fiyatları üzerinden tüketici enflasyonunu doğrudan etkileyebiliyor.” ifadesine yer verildi.

Rapor, ham petrol fiyatlarının manşet enflasyon üzerindeki etkisini ölçmek için Bayesçi yöntemle bir Vektör Ardışık Bağlanım (VAR) model tahmin edildiğini aktardı. Elde edilen bulgular, ham petrol fiyatlarında %10’luk bir artışın, tüketici enflasyonunu 1 puan artırma potansiyeli taşıdığına işaret etti. Toplam etkinin yarısının ilk çeyrekte belirginleştiği ve bir yıl sonunda etki miktarının yaklaşık 0,8 puan olacağı belirtildi.

Gelecek Tahminleri

Brent petrol fiyatlarındaki güncel gelişmelerin enflasyonist baskılara yol açabileceği, yapılan hesaplamalarla birlikte değerlendirildi. “Örneğin, temmuz ayında ortalama 10 dolarlık bir artış senaryosu oluşturduğumuzda, bu durum 2025 yılı sonunda yıllık enflasyon tahminimizde 1,2 puanlık bir artışı işaret ediyor.” denildi.

Ham petrol fiyatlarının cari dengede yarattığı etkilerin de hesaba katıldığı analizde, “10 dolarlık bir artış durumunda, cari açıktaki artışın 2,6 milyar dolar civarında olacağı tahmin ediliyor.” ifadesi yer aldı. Ayrıca, petrol ürünleri ithalatının 5,1 milyar dolar, ihracatının da 2,2 milyar dolar artış göstereceği öngörülmektedir.

Sonuç olarak, ham petrol fiyatlarının oynaklığı ve yıl içerisindeki dalgalanmaların makroekonomik göstergeler üzerindeki olumsuz etkileri tekrar gündeme getirilirken, Brent petrol fiyatlarındaki 10 dolarlık artış varsayımı ile yapılan hesaplamaların, temel makroekonomik değişkenler üzerindeki etkinin yönetilebilir olduğuna dikkat çekildi.