İkinci El Ticaretinde 300 Milyar TL Kayıp: Sebep Vergi Sistemi mi?

Türkiye’de ikinci el ve spot ürün sektörü, ekonominin görünmeyen ama güçlü bir damarını oluşturuyor. Buzdolabından cep telefonuna, masa-sandalyeden elektronik eşyalara kadar birçok ürün bu pazarda el değiştiriyor. Binlerce küçük esnaf bu alandan geçimini sağlıyor. Ancak vergi sistemi, kayıtlı çalışmak isteyen bu esnafı adeta dışarıya itiyor.

Mevcut Sistemde Ne Oluyor?

Bir esnaf, vergi mükellefi olmayan bir kişiden ikinci el ürün aldığında, fatura alamıyor. Mevzuata göre bu durumda gider pusulası düzenlemesi gerekiyor. Ancak uygulamada gider pusulası, bankacılık sisteminde sorunlara yol açıyor.
Kredi kartı pos cihazları çalışmıyor, bankalar transferi sorunlu görüyor, işlem bloke edilebiliyor.

Buna ek olarak, esnaf ürünü satışa koyduğunda %20 oranında KDV hesaplamak zorunda kalıyor.
Ancak aldığı ürün faturalı olmadığı için, alış KDV’sini indiremiyor.
Dolayısıyla satıştaki KDV’nin tamamı esnafın cebinden çıkıyor.

Örneğin:
• 10.000 TL’ye alınan bir ikinci el ürün,
• 12.000 TL’ye satıldığında,
• 2.000 TL KDV doğuyor.
• Ama indirilecek bir KDV yok.

Bu fark, doğrudan zarar olarak esnafın üzerine kalıyor.
Bu nedenle birçok esnaf gider pusulası da düzenlemiyor, doğrudan faturasız alım-satım yaparak kayıt dışına geçiyor.
Bugün bu sektördeki kayıt dışı hacmin 300 milyar TL’yi aştığı tahmin ediliyor.

Peki Galericiler ve Kuyumcular Ne Yapıyor?

Aynı durum daha önce galericiler için de geçerliydi. Ancak bugün galerici, 400.000 TL’ye aldığı aracı 440.000 TL’ye sattığında, sadece 40.000 TL’lik kâr üzerinden KDV ödüyor.
Bu sisteme İkinci El Motorlu Taşıtlarda Özel Matrah Uygulaması deniyor.
KDV Kanunu 23/f maddesi ve 110 No.lu Tebliğ ile yasal güvenceye alınmış durumda.

Benzer şekilde kuyumcular da ikinci el altın ve takı alım-satımında, faturayla veya gider pusulasıyla sorunsuz çalışabiliyor. POS sistemleri ve banka transferleri aktif şekilde kullanılabiliyor. Bu sektörlerde devlet hem vergisini alıyor hem sistemi çalıştırabiliyor.

Sorun Nerede?

Spot eşya, elektronik, cep telefonu, beyaz eşya ve benzeri sektörlerde faaliyet gösteren esnaf, aynı uygulamalardan faydalanamıyor.
Faturasız alınan ürün satışında, yüksek KDV doğuyor; ancak bu vergi indirilemediği için esnaf zarar ediyor.
Bankacılık sistemine entegre olunamadığı için satışlar POS dışı, nakit ya da elden yapılmak zorunda kalıyor.

Kısacası, mevcut sistem ikinci el sektörünü hem vergisel hem finansal olarak kayıt dışına zorluyor.

Neler yapılabilir?

Öneriler:
1. Özel Matrah Sistemi Yaygınlaştırılmalı
– KDV, satış bedelinin tamamına değil sadece kâr üzerine uygulanmalı.
2. Alım-Satımda Sabit Vergi Tanımlanmalı
– Faturasız ürünlerde, sabit ve sembolik bir vergiyle kayıtlı işlem teşvik edilmeli.
3. Bankacılık Uyumu Sağlanmalı
– Gider pusulası veya ikinci el faturalarda POS ve EFT sistemleri serbest çalışmalı.
4. Fatura Açıklama Notu Standartlaştırılmalı
– “İkinci El Ürün Satışı – 15 Gün İçinde İade Hakkı Vardır” notuyla tüketici hakları korunarak sistem rahatlatılmalı.

Kayıtlı çalışan zarar ediyor, kayıt dışı çalışan ayakta kalıyor.
Vergi sistemi, kayıtlılığı cezalandırmamalı; aksine kolaylaştırmalı.
Galericiler ve kuyumcular için sağlanan sistemsel çözüm, bugün tüm ikinci el sektörlerine uygulanabilir durumdadır.

Devletin kazandığı, esnafın yaşadığı, ticaretin kayıt altına alındığı bir sistem mümkün.
Tercih artık adaletten yana yapılmalı.