GAZZE’DE ABRAHAM PLANI

ABD’nin Gazze planı — özellikle Eylül 2025 civarında ortaya çıkan 21 maddelik plan — hem fırsatlar hem de ciddi riskler barındırıyor. Aşağıda hem olumlu hem eleştirel açılardan düşüncelerimizi paylaşalım sizlerle.

Planın öne çıkan olumlu yönleri;

1. Ateşkes ve rehine değişimi taahhüdü

Plan, askeri operasyonların derhal durmasını, rehinelerin serbest bırakılmasını ve karşılıklı tutsak takasını başlangıç şartı olarak koyuyor. Bu, en azından kısa vadede yaşamları kurtarabilecek bir araç olabilir.

2. İsrail kuvvetlerinin kademeli çekilmesi ve istikrar gücü önerisi

Plan, İsrail’in silahlı operasyonlarını durdurmasını ve Gazze’de geçici bir istikrar gücü (uluslararası gözlemci polis/güvenlik unsurları) yerleştirilmesini öneriyor. Bu, çatışmanın kontrolsüz yayılmasını önleyebilir.

3. Geçici yönetim ve teknokratlar modeli
Gazze’nin fiili yönetimini Hamas dışındaki teknokrat bir yapı üstlenecek, denetimi uluslararası aktörler yapacak. Bu öneri, yerel hizmetlerin tamamen çökmesini engelleyebilir ve bir “yeni başlangıç” zemini yaratabilir.

4. Gazze halkının yerinden edilmemesi taahhüdü

Plan, Gazze halkının zorla yerinden edilmemesini; isteyenlerin gitme hakkı olmasını ama geri dönme garantisi verilmesini öneriyor. Bu, en azından teoride çok önemli bir insanî hak yaklaşımı olabilir.

5. Bir devlet olarak Filistin’e geçiş için koşullar arama şansı

Plan, Gazze altyapısı iyileştirildikten, yönetim reformları tamamlandıktan sonra Filistin devletine geçişin de masaya gelmesini öngörüyor — önceki Amerikan yaklaşımlarından bazı radikal kopuşlar barındırıyor.

Kritik riskler, kuşkular ve zaaflar;

1. Uygulama zorluğu ve güven inşası eksikliği

Teori ile sahne arasında büyük uçurum olabilir. Garantör devletlerin gönüllüğü, güvenilir denetim mekanizmaları ve aracılar olmadan, plan kağıt üzerinde kalabilir.

2. Hamas’ın dışlanması ve direniş gruplarının rolü

Plan, Hamas’ın yönetimde yer almamasını ve silahsızlandırılmasını şart koşuyor. Ancak Gazze’de Hamas çok güçlü bir aktör. Onun devre dışı bırakılması, direnç ve çatışma yaratabilir.

3. Filistin Otoritesi’nin konumu

Plan, başlangıçta PA’yı dışarda tutuyor, teknokrat yapı öneriyor. Bu, Filistin kamuoyunda meşruiyet tartışmaları doğurabilir. Ayrıca, PA’nın zaten zayıf ve iç krizli yapısına bu durum ek yük getirir.

4. Bölgesel tepkiler ve komşu devletlerin güvenliği

Plan, Mısır sınırı, sınır güvenliği, tünel geçişleri, silah kaçakçılığı gibi hassas konuları içermeli; aksi takdirde Gazze çevresi devam eden sorunlar yüzünden istikrarsızlaşabilir.

5. Gerçekçi olmayan beklentiler ve zamanlama

Süratle başarı bekleniyor gibi görünüyor. Ancak altyapı tamamen yıkılmış, halk yoğun insani kriz içinde; yeniden inşa yıllar sürecek. Planın zamanlaması bu aşamada iyimser görülüyor.

6. Egemenlik ve dış müdahale tartışmaları

Plan, Gazze’nin yönetimini büyük ölçüde dış aktörlere bırakan bir geçici yapı öneriyor. Bu, halk arasında “yabancı gözetim” ya da “yeni bir işgal” algısı yaratabilir. Ayrıca “kimin gücü olacak?” sorusu ciddi.

7. Meşruiyet ve katılım eksikliği

Gazze halkının ve yerel aktörlerin doğrudan söz sahibi olamayacağı önerilere tepki doğabilir. Katılımcı süreçler ihmal edilirse plan meşruiyetini yitirir.

Sonuç ve değerlendirme

ABD’nin Gazze planı, savaş sonrası bir “yeni başlangıç” vizyonu sunma niyetinde. Rehinelerin kurtarılması, ateşkes, yeniden yapılandırma ve nihayetinde Filistin devletine geçiş gibi öğeler bakımından umut taşıyor. Ancak tüm bunlar büyük ölçüde “uygulama kapasitesi”, “güven garantörleri”, “yerel aktörlerin rızası” gibi unsurlara bağlı.

Planın başarıya ulaşabilmesi için:
• Hamas’ı devre dışı bırakmak yerine sürece dahil etmenin yolları bulunmalı,
• Yerel halkın katılımı ve meşruiyet unsurları en öne çıkarılmalı,
• Bölgesel aktörler (Mısır, Ürdün, Körfez ülkeleri) ile koordinasyon sağlanmalı,
• Zorluklara karşı esneklik ve uzun vadeli destek taahhüdü olmalı.
Türkiye’nin burada görüşleri dinlenmeli .
Gazze planının arkasından sonra Türkiye’nin dibinde İsrail savunma sistemini Rum tarafına getirmişti. Bunların da adadan kaldırılması elzemdir. Gelişmeleri hep beraber izleyelim.