Gübretaş’ta Kriz Derinleşiyor Mu? Birçok Soru Hâlâ Cevapsız

Türkiye son haftalarda ardı ardına gelen kara para, rüşvet ve yolsuzluk operasyonlarıyla sarsılırken, dikkat çekici bir bağlantı hattı ortaya çıktı. Can Holding ve Paramount Otel soruşturmalarının merkezinde kesişen isimler, rotayı yeniden Gübretaş’ın İran yatırımı Razi Petrokimya dosyasına çevirdi.
Peki çiftçi için kullanılması gereken milyonlarca dolar, gerçekten İran’da kimlerin cebine gitti?

İran’daki “Gübre Deliği”: Razi Petrokimya

2008 yılında Tarım Kredi Kooperatifleri’nin iştiraki Gübretaş, “çiftçiye ucuz gübre sağlama” amacıyla İran’ın dev kimya şirketi Razi Petrokimya’yı satın aldı.
Bu satın alımda ortaklardan biri, son Paramount Otel operasyonunda adı geçen Şaban Kayıkçı’ya ait Asya Gaz şirketiydi.
Razi’nin yüzde 48,8’i Gübretaş’a, yüzde 23,9’u Asya Gaz’a geçti. Kardeşi Sadık Kayıkçı ile birlikte yönetimi devralan Kayıkçı, 2018 sonrası görevden ayrılarak Dubai’ye taşındı.

Şirketin yönetimine 2023 yılında sürpriz bir isim girdi: Ali İhsan Arslan — Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın en yakın çevresinden, “Saray kadrosu” olarak bilinen oğlu Mücahit Arslan’ın babası.
Bu gelişme, Asya Gaz’ın gerçek sahipliğine dair iddiaları yeniden gündeme taşıdı.

800 Milyon Dolar Nerede?

Gübretaş’ın İran’daki iştiraki için bugüne kadar 800 milyon dolardan fazla kaynak aktarıldı. Ancak çiftçiye ucuz gübre sağlandığına dair somut bir sonuç yok.
Üstelik şirketin satış, temettü ve üretim verilerine dair hiçbir kamuya açık bilgi bulunmuyor. Razi, adeta bir “kara delik”e dönüşmüş durumda.

Gübretaş’ın 2021 yılı denetim raporunda yer alan şu ifadeler skandalı gözler önüne seriyor:

“Razi’nin ilişkili tarafı North Star’ın faaliyetlerine ilişkin denetçi tarafından talep edilen bilgiler temin edilememiştir.”

Aynı raporda yer alan dipnotta ise North Star Co., Swiss Fertilizer ve Fargo Co. adlı firmalara 389 milyon TL’lik satış yapıldığı, ancak bu işlemler karşılığında hiçbir teminat alınmadığı belirtiliyor.
Dahası, North Star adlı şirketin kimliği, varlığı ve bağlantıları denetçi tarafından dahi tespit edilememiş.

Sorular net:

• Bu mallar kime satıldı?
• Paralar nereye gitti?
• İran hattında kimler aracı oldu?

Razi’nin Acele Satışı ve Can Holding İddiası

Gübretaş, 2024 ortasında Razi’deki hisselerini satma kararı aldı. Ağustos ayında yapılan kapalı ihale iptal edildi.
Kulislerde iki talipli şirket olduğu, bunlardan birinin Can Holding olduğu iddia edildi. Ancak tam o sırada “kara para” soruşturması başladı.
26 Eylül’de yeni bir ihale düzenlendi ancak sonuç hâlâ açıklanmadı.
Sektör kulislerine göre bu satışın hem mali hem de siyasi sebepleri bulunuyor.

ABD’nin İran Kuşatması ve Siyasi Zemin

Razi’nin elden çıkarılma sürecinde, ABD’nin İran’a yönelik yeni ambargo dalgası ve İsrail-İran gerilimi önemli rol oynuyor.
Türkiye’nin bölgedeki pozisyonu yeniden şekillenirken, İran’la yapılan ticari ortaklıklar da siyasi risk olarak görülmeye başladı.
2008’deki satın alma döneminde de ABD yaptırımları yürürlükteydi; İran’ın stratejik bir tesisini Türkiye’ye satması o dönem bile “politik manevra” olarak yorumlanmıştı.

Kaynak: Halk TV