Toplumumuzda sıkça duyduğumuz bir söz vardır: “Kaç paralık adam ki?” Sanki insanın değeri, cebindeki parayla ölçülür. Parası olan beyefendi olur, olmayan ise adam yerine bile konmaz. Oysa tarih, bize paradan çok daha değerli şeylerin olduğunu göstermiştir.
Eskiler iyi bilir, bir zamanlar öğrenciler de para üzerinden değerlendiriliyordu. “40 paralık adamlar” denilirdi onlara. Ancak bu söylemin kökeni, bir küçümseme ifadesinden çok daha derin bir mücadeleye dayanıyor.
1924’te İstanbul’da Bir Direniş
Tarih, Kasım 1924. Cumhuriyet’in ilanının üzerinden henüz bir yıl geçmiş. İstanbul’un toplu ulaşımı, Konstantinopol adlı bir Belçika şirketinin elinde. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, yabancı şirketlerle anlaşmalar yaparken, öğrencilere ulaşımda indirim uygulanmasını da şart koşmuştu. Buna göre, tam bilet 80 para iken öğrenciler 40 para ödeyerek tramvaya binebilecekti.
Ancak yıllardır Osmanlı’da imtiyazlı konumda olan Belçika şirketi, bu kurala uymamakta ısrar ediyordu. Öğrencilerden tam bilet parası, yani 80 para isteniyordu.
İlk Öğrenci Hareketi Başlıyor
15 Kasım 1924’te Tıp Fakültesi öğrencileri, İstanbul’un dört bir yanındaki tramvay duraklarında harekete geçti. Planları basitti: Tramvaya binecek, 40 para vereceklerdi. Fakat Harbiye durağında yaşanan bir olay her şeyi değiştirdi. Öğrenciler 40 para verdi, biletçi kabul etmedi, tartışma büyüdü ve kavga çıktı. Tramvay vatmanı aracı durdurdu, şirket işçileri olaya müdahale etti ve İstanbul’un göbeğinde büyük bir arbede yaşandı.
Olay yerinden geçen bazı vatandaşlar, öğrencilere tepki gösterdi:
“Ne olacak, bunlar 40 paralık adamlar!”
Ama o 40 paralık adamlar, haklı olduklarını biliyorlardı.
Günler Süren Direniş ve Zafer
Ertesi gün İstanbul’daki tüm üniversite öğrencileri ayaklandı. Şirket yetkilileri çaresizce polise sığındı, ancak olaylar üç-dört gün boyunca yatışmadı. Direniş büyüdü, seslerini duyurdular ve sonunda 21 Kasım 1924’te Belçika şirketi geri adım attı.
Artık öğrenciler, tramvaya 40 para ödeyerek binecekti.
Bu, Cumhuriyet’in ilk büyük öğrenci hareketiydi ve başarıyla sonuçlanmıştı. Bugün hala öğrenciler toplu taşımada indirimli bilet kullanabiliyorsa, bunu 1924’ün o cesur “40 paralık adamlar”ına borçluyuz.
Bugün de 40 Paralık Olmak Gerekmez mi?
Günümüzde de hak aramak, ses çıkarmak kolay değil. Kimi zaman küçümsenir, kimi zaman alaya alınırız. Ama tarih gösteriyor ki, pes etmeyenler kazanıyor.
Belki de bugün, toplum olarak biraz daha “40 paralık adam” olmaya cesaret etmeliyiz…
Yorumlar kapalı.